به نقل از «قدس آنلاین»

نمادی از باورهای کهن/ جامی که با شر می‌جنگید

تاریخ انتشار: ۲۱ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۹۳۴۷۳۶

هنگامی که برای زیارت به حرم مطهر رضوی می‌روید اگر در بین راه نگاهی به ویترین مغازه‌های سر راه‌ بیندازید، ممکن است در میان اشیا و محصولات رنگارنگی که به عنوان سوغاتی عرضه می‌شوند، چشمتان به کاسه‌های برنجی بیفتد که در میانه آن یک علامت دست قرار گرفته و تعدادی کلید به آن آویخته شده است. کاسه‌هایی به رنگ نقره‌ای یا طلایی که منقش به آیات سوره‌های قرآن هستند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گمان خیلی‌ها این ظروف یادگار کاسه‌های برنجی هستند که در گذشته در حرم مطهر برای نوشیدن آب به‌کار می‌رفته‌اند. اما ماجرای این جام‌های برنجی که به جام چهل کلید معروف هستند، متفاوت است.

یک باور قدیمی

در گذشته بین عامه مردم کارهای متداولی برای جلوگیری از چشم زخم و سایر آسیب‌ها انجام می‌گرفته است، در میان وسایل مورد استفاده، ظروفی هم وجود داشته‌ که جام‌های فلزی منقش به دعا یکی از آن‌هاست. از مهم‌ترین این جام‌ها «جام چهل کلید» یا «چهل بسم‌الله» است که به اندازه جام‌های معمولی و از جنس برنج بوده و داخل و خارج آن با نوشته‌های بسیاری پوشیده شده است. در فرهنگ عامه ایران از جام چهل‌کلید برای «چله‌بری» از زن نازا و پیشگیری از افتادن چله بر نوزاد و نیز دور کردن شرّ از آدمیان و مانند آن‌ها استفاده می‌کرده‌اند. همچنین این جام برای گشایش کار، بخت‌گشایی و طلب خوشبختی کاربرد داشته و در کتب قدیمی به رواج استفاده از آن در میان مردم شهرهای استان خراسان و اصفهان اشاره شده است.

از رفع چشم زخم تا طلب حاجت

 بر جام چهل بسم االله، چهل بار جمله «بسم االله الرحمن الرحیم» و «انا فتحنا لک فتحا مبینا» آمده است. برخی از جام‌ها به جام «قل» شناخته شده‌اند زیرا بر آن‌ها چهار سوره‌ای که با قل شروع می‌شود نوشته شده است. این کلیدها کلید واقعی نیست، بلکه شبیه کلید است و بر آن‌ها کلمات «نصر من االله» و یا «انا فتحنا لک فتحا مبینا» حک شده است. نماد دست که در برخی جام‌ها به صورت عمودی از میان ظرف بیرون آمده، از طراحی‌هایی است که بعدها به این جام اضافه شده‌ و این نماد نشانه از این دارد که به مرور زمان این جام به نمادی برای طلب حاجت هم تبدیل شده است.

نمونه‌های موجود

در گذشته جام‌های چهل بسم االله و چهل کلید ازجمله ابزار گرانقیمت به شمار می‌آمدند. همچنین این جام‌ها در زمره قدیمی‌ترین ابزار طلسمی به حساب می‌آید و نمونه‌هایی از آن از قرن هفتم هجری به بعد به‌جا مانده است. نمونه‌های دیگری از این جام علاوه بر ایران، در بعضی از کشورهای اسلامی مانند سوریه، عراق و مصر مشاهده شده‌است. کهن‌ترین جام‌های موجود متعلق به دوره صفویان است که یکی از نمونه‌های آن در موزه ویکتوریا-آلبرت لندن و نمونه دیگر آن در موزه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

جام زرین موزه آستان

جام چهل کلید که در موزه مرکزی آستان قدس نگهداری می‌شود متعلق به دوره صفوی است. این جام دارای 5سانتیمتر ارتفاع، 15سانتیمتر قط دهانه و 675 گرم وزن است و در داخل و خارج آن دعاها و اورادی کنده‌کاری شده است. سطح داخلی ظرف با نقش 6محراب کتیبه‌دار با آیات و ادعیه تزئین شده و روی سطح خارجی، صور فلکی و طلسمات نقش بسته است. بر لبه جام 53 کلید آویخته شده که روی همه آن‌ها دعاهایی کنده‌کاری شده است. علاوه جایگاه مردم‌شناسی، این اثر نمونه‌ای از هنر فلزکاری دوره صفوی نیز به شمار می‌رود.

فاطمه عامل نیک

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: جام ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۳۴۷۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجرای طرح کلید به کلید، اولویت شرکت بازآفرینی شهری 

محمد آئینی اجرای طرح کلید به کلید را اولویت ویژه شرکت بازآفرینی شهری ایران دانست و گفت: استان‌های قزوین، قم، زنجان و هرمزگان پیشرو در اجرای این طرح هستند.

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزای دانشجو، محمد آئینی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بر اجرای طرح کلید به کلید تأکید کرد و گفت: اجرای طرح کلید به کلید، اولویت ویژه شرکت بازآفرینی شهری ایران در سال جاری به شمار می‌رود و باید از این فرصت طلایی جهت گره‌گشایی از بافت‌های فرسوده استفاده کنیم.

آیینی گفت: طرح کلید به کلید فرصت طلایی برای سرعت بخشی به بازآفرینی محلات شهری و بهبود کیفیت محیط زندگی شهری در محلات هدف بازآفرینی است.

معاون وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر این که طرح کلید به کلید فرصت مناسبی برای بازآفرینی شهری به شمار می‌رود، افزود: این طرح علاوه بر این که یک قانون و لازم‌الاجراست در برنامه هفتم توسعه نیز پیش‌بینی شده است، بنابراین اجرایی شدن این طرح باید با جدیت پیگیری شود و از مزایای آن به نحو مطلوب بهره‌مند شد.

دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره به این که این طرح فرصت خوبی برای شهرداری‌ها نیز به شمار می‌رود، تصریح کرد: شهرداری‌ها می‌توانند با هوشمندی تعامل خوبی با ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها برقرار کرده و پروژه‌های مشترک تعریف کنند و از این فرصت برای گره گشایی و نفوذپذیر کردن بافت‌های ناکارآمد استفاده کنند.

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان اینکه بازآفرینی شهری منجر به ایجاد ارزش افزوده در محلات می‌شود، عنوان کرد: از پروژه‌های مرتبط با طرح کلید به کلید استقبال می‌کنیم و از استان‌ها نیز می‌خواهم که این طرح را در اولویت فعالیت‌های خود قرار داده و با جدیت بیشتری پیگیر این مهم باشند. تعیین محدوده‌ها و زمین‌های مناسب و نیز شناسایی محلات دارای اولویت، گام اول اجرای طرح مذکور به شمار می‌رود که باید با همکاری ادارات کل راه و شهرسازی و نیز شهرداری‌ها صورت گیرد.

وی با اشاره به اینکه برای تامین زمین از تمام ظرفیت‌های وزارت راه و شهرسازی می‌توان استفاده کرد، گفت: در شهر‌هایی که املاک و اراضی مناسب وجود ندارد می‌توان با استفاده از ظرفیت نهضت ملی مسکن و الحاق زمین به شهر مشکل کمبود زمین را برطرف کرد.

لازم به یادآوری است؛ طرح کلید به کلید در واقع بند «ث» تبصره ۱۱ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ است که بر اساس آن جهت تشویق ساکنان بافت فرسوده به مشارکت در نوسازی محله‌های فرسوده و حاشیه‌ای، وزارت راه و شهرسازی مجاز است در فرایند کلید به کلید واحد‌های بافت فرسوده و حاشیه‌ای با واحد‌های نوساز یا اراضی تحت مالکیت خود تا سقف ۴۰ درصد تخفیف در قیمت کارشناسی واحد‌های نوساز یا اراضی مذکور اعمال کند.